Op vrijdag 16 december 2016 zat ik samen met mijn vriend een glaasje te drinken in de taverne van het cultuurcentrum Den Blank te Overijse voor de voorstelling Knock out van start zou gaan. Eén van de medewerkers van het cultuurcentrum kwam in de taverne rond om te zeggen dat er maar een veertigtal bezoekers naar de voorstelling kwamen kijken. Daarom had de productie het podium omgetoverd tot een heel andere setting, de medewerker bleef echter zeer mysterieus over de veranderingen die waren doorgevoerd. Later hier meer over. Mijn vriend en ik waren alleszins zeer benieuwd naar die aanpassingen. De bel ging, we mochten de zaal binnen en het spektakel zou gaan beginnen.
Situering
Jo van Damme schrijft een tekst voor een nieuw toneelstuk, genaamd Knock Out. Het toneelstuk wordt voor de eerste keer opgevoerd op donderdag 28 januari 2016 in de Minardschouwburg in Gent. De spelproductie Twijfel vzw brengt Jo Van Damme en Bob De Moor weer samen. Cobra.be beschrijft de samenwerking tussen deze twee heren als volgt:
Wij zien het tweespan De Moor-Van Damme het liefst bezig met een monoloog: dan zijn speler en schrijver op hun sterkst én scherpst.
Bob De Moor neemt niet alleen het spel voor zich, maar ook de regie. Om er even een cliché bij te halen, bewijst De Moor dat een man alleen tot meer in staat is dan wat de meeste vrouwen denken.
Ik heb in het verleden reeds minder goede ervaringen achter de rug met monologen, dus ik was een beetje bang naar de uitwerking van het stuk. Daarnaast was de ommekeer van de opbouw van de zaal een tweede element dat mij een slecht voorgevoel gaf over het stuk. Maar niets was minder waar. Zo, blijkt nog maar eens dat je iemand of in dit geval een toneelstuk het voordeel van de twijfel dient te geven.
Wat zie je?
Begin van de voorstelling
Wanneer we de zaal binnenkwamen, werden de bezoekers naar het podium geleid. De opstelling van de zaal was inderdaad helemaal aangepast. Normaliter worden toneelstukken opgevoerd op een podium, zoals u kan zien op de onderstaande afbeelding.
Omdat er zo weinig bezoekers waren, was de opstelling voor deze voorstelling aangepast. Op het podium was een kleine tribune geplaatst waardoor. Er werd bijgevolg gelijkvloers (vlakke vloer theater) gespeeld. De scheiding tussen spel en publiek werd veel kleiner en dat was ook te voelen bij de rest van het publiek. Iedereen was een beetje zenuwachtig, omdat niemand goed wist wat er precies zou gaan gebeuren. Er was geen podium aanwezig, maar ook geen doek. Dit was nog een extra factor die de band tussen werkelijkheid en spel dichter bij elkaar bracht. De hechte relatie tussen werkelijkheid en spel bleef doorheen de hele monoloog aanwezig. Bob De Moor bracht de tekst alsof het zijn eigen levensverhaal was.
In het ongewisse gelaten, zaten we allemaal ongeduldig te wachten op het startsignaal van één van de medewerkers. Bob de Moor kwam op, bekeek het kleinschalige publiek en startte de monoloog.
Decor, kostuums en rekwisieten
Wat me meteen opviel, toen Bob De Moor het toneel opkwam, was het maatpak dat hij droeg. Waarom draagt hij een maatpak en geen spijkerbroek bijvoorbeeld? Later bleek dat het maatpak verwees naar het tweede personage in het stuk: Van De Walle. Het maatpak wordt nooit vervangen door een ander kostuum, wel heeft hij een enkele keer zijn vest uitgedaan. Hij heeft de vest opgehangen aan de leuning van zijn stoel en vijf minuten later weer aangedaan. In die vijf minuten heeft hij een spannende scène gespeeld waarin de legendarische bokswedstrijd tussen Cyriel Delannoit en Marcel Cerdan.
Via volgende link kan u het decor bekijken, maar ook de scène waarin de legendarisch match wordt gespeeld: Filmpje: decor
Het decor was zeer gezellig ingericht. Het publiek zat precies in een klein cafeetje. Er stond een tafeltje met een stoel op het toneel. Op de tafel stonden verschillende flessen sterke drank met één glaasje erbij. Tijdens de intro, giet De Moor een teugje van één van de flessen in het kleine glaasje. Doorheen het stuk nipt hij geregeld eens van het glaasje. Deze momenten zijn zeer belangrijk in het stuk, althans dat was het voor mij. Je krijgt doorheen het verhaal heel veel informatie, allemaal puzzelstukken die je zelf aan elkaar dient te zetten. Wanneer Peke van zijn glaasje nipt, heb je als kijker even een moment om al de informatie tot je te laten bezinken.
Daarnaast stond er nog een grote asbak en lag er in de asbak een Cubaanse sigaar. Dit weet ik omdat in het toneelstuk een gegeven moment wordt gesproken over een reis naar Cuba die helemaal misloopt. Wanneer Peke, het hoofdpersonage, zichzelf voorstelt, doet hij enkele pogingen om de sigaar aan te steken. Dit mislukt steeds omdat zijn ratelende tong hem verbiedt de sigaar aan te steken alvorens de lucifer is opgebrand. Het stuk is reeds een heel eind gevorderd, wanneer Peke terugkeert naar het tafeltje om de sigaar opnieuw aan te steken.
Over het algemeen gezien is het decor deels realistisch. De verschillende rekwisieten en het decor krijgen een specifieke betekenis, wanneer het verhaal vordert. Desondanks is er toch plaats voor een vrije interpretatie. Zo, wordt er nooit verklaard waarom Peke van het kleine glaasje nipt of waarom hij de sigaar rookt. Mijn interpretatie achter de sterke drank heb ik reeds hierboven verklaard, maar het roken van de sigaar blijft een mysterie.
Belichting
Boven het tafeltje hangt een lamp. Deze lamp wordt aangestoken wanneer er een gezellige sfeer hangt. Bijvoorbeeld bij de intro van het stuk. Daarnaast liggen er op de grond, achter het tafeltje, verschillende spots. Deze spots worden aangestoken wanneer er spanning in het verhaal heerst. Enkele keren zijn er ook andere, nog grotere lichten aangestoken geweest: bij de legendarische boksmatch bijvoorbeeld. Het is zeer duidelijk dat de belichting een ondersteunende functie draagt. Het zorgt voor sfeerschepping en benadrukt belangrijke passages.
Werkwijze
Speelstijl
Het natuurlijk spel neemt in dit stuk de bovenhand. Het verhaal kan perfect waargebeurd zijn, want het is dan ook gebaseerd op waargebeurde feiten. Dat merk je als kijker ook. Te veel uitbundige gebaren en forse stemwisselingen worden vermeden. Men hanteert eerder alledaagse dialogen, tegenover de losgelaten romantische en theatrale uitspraken die we terugvinden bij een dramatische speelstijl. Er wordt daarnaast voldoende ruimte geboden voor de uitdieping van verschillende personages: Peke en Van De Walle, en hun omgeving: Geraardsbergen. Het tijdsverloop verloopt lineair-chronologisch, alhoewel het hele stuk een flashback is.
Het filmpje dat ik heb geplaatst onder de rubriek decor, geeft ook de speelstijl weer.
Gericht tot het publiek of niet?
De speler richt zich voortdurend rechtstreeks tot het publiek. Hij spreekt het publiek aan en vraagt om reacties van het publiek. Je krijgt voortdurend de illusie dat Peke en Bob De Moor één en dezelfde persoon zijn, het lijkt alsof Bob De Moor zijn eigen leven aan het vertellen is. Dit is nogmaals een manier om de aandacht van het publiek naar zich te trekken. De getuigenissen, dialogen, gebeurtenissen zijn als het ware uit zijn leven gegrepen. Het heeft als effect dat je als kijker aan de lippen van de speler hangt en geen seconde je ogen van hem wil laten afwijken, want je zou wel eens een belangrijke opmerking gemist kunnen hebben.
De directe aanspreking tot het publiek was voor mij één van de elementen dat ervoor heeft gezorgd dat ik het stuk meer dat geslaagd vond. Je werd door De Moor in het verhaal gezogen en je werd pas uitgespuugd wanneer hij het toneel verliet. Bob De moor heeft mij knock out geslagen.
Inhoud
Toneeltekst
Jo Van Damme heeft de tekst speciaal geschreven voor het stuk Knock Out. Hij wist bij het schrijven dan ook al dat het stuk gespeeld zou worden door Bob De Moor. De twee heren hebben reeds in het verleden samengewerkt, en als ik Cobra mag geloven is die samenwerking tot op heden een groot succes geweest. Ik kan dat alleen maar bevestigen. Je merkt als kijker dat Bob De Moor zich helemaal thuis voelt in de toneeltekst. Bob De Moor had dan ook de kans om zijn eigen stempel te drukken op de tekst omdat hij eveneens de regisseur van het stuk is.
Genre
Ik vind het moeilijk om een specifiek genre op de toneelvoorstelling te kleven. Het behoort niet volledig tot de komedie, alhoewel het wel heel veel kenmerken van een komedie bevat. Zo wordt er aan de hand van humor de forse thematiek van oneindige vriendschap weergegeven. “Al lachend zegt een zot de waarheid” en dat is in dit stuk ook zo. De liefde voor een bokser en zijn leven gaat zo ver dat de vriendengroep in staat is om zijn standbeeld te kidnappen. Vrienden zouden geen vrienden zijn, moesten ze elkaar in de steek laten en dat doet Peke dan ook niet. Op een speelse en lachwekkende manier wordt de voor de hand liggende moraal weergegeven.
We kunnen doorheen het stuk af en toe elementen van een tragedie onderscheiden. Zo, maakt het hoofdpersonage Peke een psychologische vooruitgang. Van De Walle, zijn beste vriend, rijdt een jongetje dood op zijn grote trip door Cuba. Jaren heeft hij dit verhaal geloofd, tot de waarheid uiteindelijk boven water komt: Van De Walle heeft Peke’s oude lief overreden. Dit was een klap in het gezicht voor Peke natuurlijk, een dieptepunt in de vriendschapsrelatie tussen de mannen.
Desondanks loopt het het verhaal wel goed af. Zowel Peke’s oude lief, als Van De Walle als Peke zelf blijven vrienden voor het leven. Ondanks de vele tegenslagen die de drie hebben meegemaakt zijn ze niet meer uit elkaar te krijgen.
Ik kan concluderen dat Knock Out eerder aanleunt tegen een komedie dan tegen een tragedie, maar dat er geen afgebakend genre te bepalen is voor dit stuk.
Betekenis
Wat voor mij voornamelijk opviel was de autobiografische betekenis van BoB De Moor die in het stuk was geplaatst. Je had als kijker meteen het gevoel dat Bob De Moor zijn eigen verhaal aan het vertellen was, terwijl dit eigenlijk niet zo was. De morele boodschap die achter het verhaal schuilt wordt op een zeer persoonlijke manier gebracht. je wordt als kijker geraakt door het stuk en het zet je aan het denken. Het stuk heeft mij doen nadenken over de verschillende vriendschapsrelaties die ik momenteel heb. Vele van die relaties zullen worden gebroken wanneer iedereen volgend jaar een ander pad zal bewandelen. Ik had hier nog niet zo sterk bij stilgestaan tot ik uit de theaterzaal wandelde op die zeker vrijdagavond.
De voorstelling roept zeker op tot emoties. Het stuk heeft niemand in de zaal ongeroerd gelaten. Je voelt zowel woede, omdat bedrog en verlatenheid twee grote thema’s uit het stuk zijn. Je bent triest, omdat je inzit met Peke die zijn geliefde heeft moeten delen met zijn beste vriend. Je voelt je eenzaam in de plaats van Peke, hij was altijd alleen. Maar op het einde van het stuk was ik opgewekt. De drie vrienden komen samen uit hun problemen en vechten voor wat ze samen hebben. Een mooie verbinding tussen vriendschap, liefde en tijd wordt weerspiegeld in de driedelige, onverwoestbare vriendschap.
Bronnen:
- G.J. van Bork, D. Delabastita, H. van Gorp, P.J. Verkruijsse, G.J. Vis. (2012). Algemeen letterkundig lexicon. Geraadpleegd op 27 december 2016 via http://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_02538.php.
- CC DE SCHAKEL. (2016). Knock Out – Bob De Moor. Geraadpleegd op 27 december 2016 via https://www.ccdeschakel.be/Podium/219/Knock_Out/Bob_De_Moor/.
- THEATER AAN ZEE. (2016). Knock out – Bob De Moor. Geraadpleegd op 27 december 2016 via http://theateraanzee.be/nl/programma/detail/knock-out.
Literatuurblog 