De ziel van Jeroen Brouwers, die in dit verhaal wordt blootgelegd, ligt bezonken onder de herinneringen aan het jappenkamp. Het jappenkamp, een plaats waar bloed vloeit, een plaats waar de zon altijd hoog staat, de plaats waar Jeroen zijn moeder is gaan verafschuwen.
“Ik dacht op dat moment: nu wil ik een andere moeder want deze is kapot,…” (p.141)
Een eerbetoon aan zijn moeder, is dat de bedoeling van dit boek? Ik vroeg me af hoe een auteur 152 pagina’s kan schrijven over de afkeer voor zijn moeder. Blijkt dat Jeroen Brouwers er goed in is geslaagd. Goed? Wel daar ben ik nog niet uit. Het is een verhaal dat moet aangrijpen, dat de lezer moet vasthouden vanaf de eerste pagina. Ik heb de roman reeds gelezen in het secundair onderwijs, toen sprak het boek mij ook al niet aan. Misschien door het verhaal een tweede maal te lezen dat de personages beter zouden uitkomen of dat het verhaal mij zou beroeren, maar dat was dus niet het geval.
Bezonken rood is een verhaal dat de lezer meeneemt naar gebeurtenissen uit het leven gegrepen van Jeroen Brouwers. De auteur is zeer oprecht over zijn gevoelens, hij laat nergens gras over groeien. Maar dit hoeft ook helemaal niet. Door de brute verwoordingen, kan ik mij als lezer zeer gemakkelijk in het verhaal plaatsen. Dat neemt niet weg dat er doorheen het boek zeer verwarde en nogal vreemde uitspraken aan bod komen, zoals de volgende:
“Tijdens de enkele seconden dat ik in mijn tuin stond dacht ik aan Liza, in haar libelblauwe doorzichtige kleren, jaren geleden, – en aan Liza zoals ik haar ternauwernood een maand tevoren had teruggezien. Geheiligd zij uw naam. Gezegend zijt gij. Onder alle vrouwen.” (p.45)
Sommige delen van het boek waren zeer verwarrend en complex. Het verhaal springt van het heden naar het verleden en omgekeerd. Gebeurtenissen kunnen abrupt eindigen en enkele pagina’s verder worden deze dan hervat, dit zorgt ervoor dat het boek niet aangenaam leest. Door mijn eerste ervaring met het boek had ik er bewust voor gekozen om het verhaal deze keer in stukken te lezen, door het boek zelf af te bakenen. Ik heb er zeer lang over gedaan om het boek uit te krijgen, desondanks het maar een roman is van 152 pagina’s. De roman is ook niet onderverdeeld in hoofdstukken wat het lezen er niet op vergemakkelijkt.
Jeroen is als vijfjarige jongen getraumatiseerd door het zien hoe dat zijn moeder in elkaar wordt geslagen door een jap. Vanaf dit moment, vanaf het moment dat zijn moeder ‘kapot’ is, haat hij haar. Maar hij haat niet alleen haar, hij haat alle vrouwen omdat hij als vijfjarige heeft geleerd dat vrouwen het verdienen om afgeranseld te worden. Maar, op God weet welke miraculeuze manier, kan Jeroen Brouwers iemand lief hebben. Jeroen Brouwers kan Liza beminnen, hij kan met haar vrijen, hij kan zijn lusten bij haar bevredigen. Is dit wel degelijk zo? Achteraf bekeken was Liza niets meer dan puur en alleen fantasie. Liza is een voorbeeldfiguur, de auteur verwijst verschillende keren naar Maria om aan te tonen dat Liza een goddelijk statuut krijgt voor hem. Waarom doet hij dit, wat is de bedoeling van de verwijzing naar het goddelijke? Wil hij God als troost zoeken voor de ellende die hij doorheen zijn jeugdjaren heeft meegemaakt? Of wil hij juist aantonen dat hij weldegelijk kan liefhebben, kan beminnen? De auteur blijft over sommige dingen heel vaag, onder andere over zijn vrouw en kind. Heeft het hoofdpersonage een vrouw en een kind? Dit is werkelijk zeer onduidelijk, deze personages worden tussen de regels vermeld, waardoor ik af en toe buiten het verhaal stond en de gedachtegang niet meer kon volgen.
“Hoe komt het dat ik ben zoals ik ben?” (p.23)
Een vraag die Jeroen Brouwers aan zichzelf stelt. Ik begrijp niet goed waarom hij dit zichzelf afvraagt, want voor mij als lezer is het zeer duidelijk waarom hij is zoals hij is. Het krankzinnig, vreemd en onhartelijk personage is tot stand gekomen doorheen de reis van verschrikkelijke taferelen die plaats hebben gevonden in het kamp te Tjideng. Zijn persoonlijkheid kan ook tot uiting gekomen zijn nadat zijn moeder hem had gedropt in het pensionaat. Het pensionaat komt maar heel even ter sprake, maar je merkt meteen op dat deze omgeving ook een grote stempel op het hoofdpersonage zijn leven heeft nagelaten.
Het boek is voor mij zeer duister, er komt weinig tot bijna geen geluk in voor. Ik denk dat dit te verklaren valt rond het feit dat dit boek een psychologische betekenis heeft gehad voor de auteur. Aan de hand van de twee volgende citaten leid ik af dat door het schrijven van deze roman, Jeroen de taferelen en de gruwel die in het verleden gebeurd achter zich wil laten. Hij laat blijken dat hij de herinneringen wil vergeten en wil doorgaan met zijn leven, desondanks is hij er zeer bewust van dat het verleden een grote stempel heeft achtergelaten op zijn verdere leven.
– “Wat ik heb geschreven hoeft niet langer door mij te worden onthouden, het mag nu beweging veroorzaken in de bewustheden en onbewustheden van anderen.” (p.86)
– “Een schrijver als ik leeft zijn leven twee keer, – de tweede keer wanneer hij onder woorden brengt wat hij de eerste keer heeft meegemaakt.” (p.113)
Bezonken rood is een boek dat ik niet nog is ga lezen, twee keer volstaat. Ik zou wel graag nog een boek van Jeroen Brouwers willen lezen omdat ik zijn schrijfstijl en taalgebruik apprecieer. Ik vind het best jammer dat dit boek mij voor de tweede maal is tegengevallen, ik had werkelijk meer voor ogen van dit boek dan dat het was. Een verhaal moet de lezer aan het denken kunnen zetten, het moet de lezer bezig houden en de lezer aansporen om zo snel mogelijk het boek verder te willen lezen. Dat ontbrak voor mij aan het verhaal. Er waren spannende momenten waarbij ik door de pagina’s vloog, om te weten te komen wat er verder zou gebeuren maar vrijwel het grootste deel van het verhaal was ik niet mee door de grote tijdsprongen die zich in het verhaal bevinden. Ik kan geen klaarblijkelijk oordeel vellen over deze roman, ik bevind mij tussen twee gevoelens. Het verhaal sloot zich af wanneer ik het boek dicht sloeg, maar toch apprecieer ik de schrijfstijl van Jeroen Brouwers zeer hard.
Geraadpleegde elektronische bronnen:
- Lezen voor de lijst (http://www.lezenvoordelijst.nl/zoek-een-boek/nederlands-15-tm-19-jaar/b/bezonken-rood/) 2014-10-19
- Boekverslag (http://www.boekverslag.nl/Verslag/Bezonken+rood/) 2014-10-19
Literatuurblog 