Ik wou dit boek al een tijdje in handen nemen. Bijgevolg greep ik mijn kans om het boek nu te lezen.
Sinds ik zeer jong was, vertelde mijn grootvader steevast bij elk bezoek een verhaal over de oorlog. Met een kluisterend oor, luisterde ik naar de onheilspellende verhalen van de verschrikkelijke omstandigheden. Sedert die dagen ben ik geboeid door verhalen uit de oorlog. Boeken zoals ‘De Aanslag’ van Harry Mulisch en ‘Oorlog en Terpentijn’ van Stefan Hertmans heb ik vol interesse gelezen. ‘De Boekendief’ is eveneens een oorlogsroman.
In het begin van het boek kon ik de rode draad niet goed vinden. Ik zat met een grote vraag in mijn hoofd: ‘Wie is de verteller?’ Dit was een struikelblok. Wanneer uit het boek bleek dat de verteller de Dood is, ging ik het verhaal steeds meer appreciëren. Doorgaans worden romans verteld vanuit het perspectief van een persoon. Hier is dit anders, het gaat om een buitenechtelijk iets, iets extraordinair.
Dit brengt een heel andere sfeer aan het boek. Het verhaal wordt plots veel donkerder en aangrijpender. Het gaat om een alwetende verteller, de bevoorrechte getuige. Wetende dat de Dood de verteller is, krijg je als lezer meteen het idee dat het verhaal niet positief zal eindigen.
Flashbacks en flashforwards worden gebruikt om de spanning in het boek hoog te houden. Ik vind dit echter jammer. Wanneer de schrijver het einde van het boek verklapt, was ik niet meer geneigd om nog verder te lezen. De verteller geeft geregeld hints omtrent het einde en op een gegeven moment verklapt hij alles. Wat een afknapper.
Het verhaal is zeer clichématig opgesteld. Een meisje komt in een pleeggezin, zij nemen een jood in huis, de jood wordt niet gevonden, maar gaat zelf weg, iedereen sterft door een bomaanval behalve de jood en het meisje. Het verhaal verloopt niet chronologisch, maar als lezer weet je op voorhand ongeveer wat er gaat gebeuren. Dit haalde voor mij niet weg dat ik het een mooi geschreven verhaal vond. De schrijver varieert in zijn schrijfstijl en gebruikt verschillende perspectieven om het verhaal kleur te geven. Gedetailleerde beschrijvingen van ruimte maken dat de lezer de omgeving, waar het verhaal zich afspeelt, volledig voor de ogen kan nemen.
Doorheen het hele verhaal voelde ik me emotioneel betrokken. Ik kon me volledig inleven in het personage van Liesel, maar ook in Hans Hubermanns karakter. Als ik de personages nader bekijk, kan ik vaststellen dat flat characters de bovenhand nemen. Elk personage doorstaat een conflict of meerdere conflicten, maar wordt hier niet altijd door beïnvloed. Hans wordt beschreven als een helpende en zachtaardige man. Dit is hij doorheen het hele verhaal, ondanks dat hij naar het front moest. Max: een jood die zich op de achtergrond houdt. Liesel en Rosa sluiten het meest aan bij round characters. Door de vele gebeurtenissen gaat Liesel haar naïeve karakter aan de kant zetten en wordt rebellerend tegenover het Duitse regime. Rosa krijgen we in het begin van het verhaal langs haar slechte, kwaadaardige kant te zien. Naarmate het verhaal dramatischer wordt, krijgen we ook haar rustige en liefkozende karakter te zien.
In vele oorlogsromans worden enkel gruweldaden en verschrikkelijke omstandigheden beschreven, waardoor je als lezer het gevoel krijgt dat er niets positief aan het leven is. ‘De Boekendief’ bewijst het tegendeel. Verscheidene beminnelijke, aardige, mooie mensen komen naar voren. De schoonheid en de lelijkheid van de mens staan tegenover elkaar in dit verhaal. In een periode van oorlog, angst en verdriet is de liefde en warmte voor elkaar uitermate belangrijk: Liesel en haar gezin bewijzen dat een hartelijk gezin je leven kan redden.
In de meeste verhalen rond de tweede wereldoorlog kijken we door de bril van de geallieerden. De gruweldaden van de Duitsers worden uitbundig beschreven. Zelden wordt de oorlog door de ogen van een Duits gezin verteld. ‘De Boekendief’ treedt hier vanaf. De schrijver laat de lezer kennis maken met de gruwelijke wereld van een gezin dat wil opkomen tegen het regime. Er waren heel wat Duitsers die niet achter Hitler stonden, maar bang waren om dit aan de buitenwereld te tonen. Wanneer je als lezer de kans krijgt om een verhaal van zo een ‘buitenstaander’ te lezen is dit werkelijk fenomenaal. Het Duitse regime door de ogen van een jong naïef meisje gezien. Alhoewel Liesel juist niet naïef was. Zij zag de gebreken in het regime, Hitlers gebreken.
Wanneer we Liesel leren kennen, kan zij niet lezen. Hans helpt haar hierbij en geleidelijk aan kan zij haar ‘gevonden’ boeken lezen. Liesel ontwikkelt een liefde voor woorden en verhalen. Zij houdt van lezen en verhalen vertellen. Daarnaast voelt zij een sterke vorm van haat naar woorden toe. Ze beseft dat woorden machtig zijn en dat je met woorden veel kan bereiken. Hitler maakt misbruik van woorden om zijn regime naar de gewone mens te brengen en het volk te manipuleren, Liesel beseft dit maar al te goed. Ik vind dit door de schrijver zeer mooi beschreven. Het verhaal laat ons steeds de mooie kant van woorden zien, maar door de pracht en praal schuilt de onverbiddelijke werkelijkheid.
Het thema van het boek bepalen is lastig. Het verhaal gaat over de oorlog, de vriendschap tussen een jood en een Duits gezin, verhalen, angst, de dood … Het is moeilijk om te bepalen welk thema de bovenhand neemt. De thema’s ondersteunen elkaar één voor één en kunnen niet afzonderlijk worden gezien. De aanknopingspunten tussen de verschillende gebeurtenissen vormen een mooi en diepgaand geheel. Het verhaal is in elkaar gevlochten en alles is aan elkaar te linken. Dat maakt dat het boek leest als een trein. Met zijn 556 pagina’s is het geen dun boek. Je zou denken dat de zware thematiek zorgt voor lastige leesmomenten, integendeel. Het verhaal is dramatisch, maar blijft luchtig en aangenaam om te lezen. Je wordt als het ware in het verhaal gezogen en kan er pas afstand van nemen als het afgelopen is.
Na het lezen van het boek heb ik de film bekeken. Een film kan nooit weergeven wat de woorden in een boek vertellen. Woorden kunnen elke gedachte, elk gevoel, elke handeling gedetailleerd beschrijven en een beeld is maar een beeld. Desondanks vond ik de verfilming zeer nauw aansluiten bij het boek. De acteurs en setting zijn zorgvuldig gekozen en brengen de sfeer van het verhaal tot zijn recht. Het verhaal in het boek had mij emotioneel gegrepen. Ik kon het verhaal niet loslaten tot ik het boek volledig had uitgelezen. Dit ervaarde ik ook tijdens de film. Ik kon mijn ogen niet van het beeld afhouden. Met het boek in mijn achterhoofd, kon ik mij nog meer inleven met de personages. Het einde van de film vond ik zowaar aangrijpender dan in het boek. De film eindigt met de bomaanslag in de Himmelstraat, daarentegen eindigt het boek met de dood van Liesel zoveel jaren later. Je kan stellen dat het verhaal op zijn einde komt wanneer Liesels leven is voltooid of op het moment dat Hitler Liesels leven aan flarden bombardeert. Beide momenten beschrijven het afscheid van een meisje, vrouw, dat hoop heeft gevonden in een moedig en omarmend gezin.
Als je het boek nog niet hebt gelezen, kan ik ‘De Boekendief’ sterk aanraden. Het is een verhaal waar je volledig wordt in opgeslorpt.
Literatuurblog 